O enterro de Cristo

TÍTULO: O enterro de Cristo
AUTOR: Caravaggio
CRONOLOXÍA: 1599-1600
ESTILO: Barroco
TÉCNICA: Óleo
LOCALIZACIÓN: Pinacoteca Vaticana

Esta obra de Caravaggio foi unha das poucas que suscitou un consenso unánime de aprobación, probablemente polas claras referencias a modelos da antigüidade e do século XVI, entre outros a Rafael.

Caravaggio imita a realidade, fiel ao real e tamén á representación a través da estatuaria antiga, como se pode apreciar no brazo caído sobre a pedra sepulcral, que estaba feito como se debía, según os contemporáneos de Caravaggio.

O corpo inerte de Cristo é sostido por San Juan e Nicodemo; tras eles aparecen a Virxe, a Magdalena e unha das pías mulleres, todo inmerso nun esquema piramidal que se cerra cos brazos estendidos e o atribulado rostro volto ao ceo dunha destas. O ángulo de pedra nun primeiro plano constitue de maneira ilusionista a base de todo o grupo escultórico.

A vocación de San Mateo

TÍTULO: A vocación de San Mateo
AUTOR: Caravaggio
CRONOLOXÍA: 1599-1600
ESTILO: Barroco
TÉCNICA: Óleo
LOCALIZACIÓN: capela Contarelli, Roma

Manifesto do realismo e do tenebrismo de Caravaggio. Cristo acompañado de San Pedro, aparece na estancia donde Mateo se ocupa das súas tarefas de recadador de impostos, rodeado de persoaxes arredor dunha mesa. Xesucristo sinala co seu brazo estendido e o seu dedo índice a Mateo.

O cadro é novidoso por varios aspectos; os personaxes están na metade inferior do lenzo mentres a parte superior aparece baleira; o raio de luz externo que ilumina en diagonal os rostros e que se centra no protagonista do cuadro; a procedencia do raio de luz non se sabe de donde procede e centra a atención do espectador; a escenificación pouco acorde co texto bíblico.

Por outra banda a luz é un recurso simbólico e estilístico utilizado por Caravaggio para evidenciar a discronía dos traxes modernos de Mateo e os seus compañeiros e os escasos atributos do apóstolo, e de Cristo, cuia cabeza está coronada polo resplandor dun sutil fío de ouro.

Éxtase de Santa Teresa

TÍTULO: Éxtase de Santa Teresa
AUTOR: Gian Lorenzo Bernini
CRONOLOXÍA: 1647-1652
ESTILO: Barroco
LOCALIZACIÓN: Capela Cornaro de Santa María della Vittoria, Roma

Bernini en este grupo escultórico aúna escultura, pintura e arquitectura para formar un maxistral espacio escenográfico. A capela recorda cos seus materiais un teatro no que un nicho sobre o altar fai de escenario. Sobre unha nube, Santa Teresa entra en éxtase e espera que o anxo co seu enigmático sorriso traspase o seu corazón cunha lanza de lume. O éxtase da santa cristaliza no seu corpo desmaiado, no abandono dos pés e as mans, a cabeza hacia atrás, os ollos pechados, o nariz e a boca entreabertas.

Froito da preocupación da luz por Bernini, a escena está iluminada excepcionalmente a través dunha fiestra de cristal amarelo oculta creando a ilusión do sol. Os raios semellan proceder da mesma bóveda que recrea o paraíso, co Espírito Santo.

Apolo e Dafne

TÍTULO: Apolo e Dafne
AUTOR: Gian Lorenzo Bernini
CRONOLOXÍA: 1622-1625
ESTILO: Barroco
TÉCNICA: Talla
MATERIAL: Mármore
LOCALIZACIÓN: Galería Borghese






























tema

Trátase do mito de Apolo e Dafne, a ninfa convértese en laurel para escapar de Apolo.

composición

No seu conxunto o grupo escultórico está tratado como un modelo da antigüidade, con criterios de idealización clásica. De todos modos o movemento non pode ser máis realista. Bernini nos demostra como se atreveu a representar o movemento inherente á propia metamorfose, captando tamén a fugacidade do instante.

Bernini dunha forma sutil retrata aos pesonaxes psicolóxicamente; Dafne xírase de forma aterrorizada ao sentir a man de Apolo que consegue atrapala, pero sin darse conta da transformación en laurel. Apolo mostra unha expresión estupefacta ao percibir o cambio.

Trátase dunha escultura exenta pero para ser vista desde un punto de vista privilexiado, concepción pictórica e renacentista, segun o cal unha acción debe representarse desde unha perspectiva única.

Bernini estaba tamén interesado no potencial dramático da luz, traballou os corpos pulindo partes para que a luz as iluminase e deixando a medio pulir outras para que a luz se concentrase e así incidir na tensión emocional.

En ningunha outra ocasión chegou tan lonxe no virtuosismo do tratamento da pel e das texturas.

Baldaquino de San Pedro

NOME: Baldaquino de San Pedro
ARQUITECTO: Gian Lorenzo Bernini
CRONOLOXÍA: 1624-1633
ESTILO: Barroco
LOCALIZACIÓN: Basílica de San pedro

O baldaquino que Gian Lorenzo Bernini fixo na basílica de San Pedro é unha síntese de escultura e arquitectura que semella a un baldaquino utilizado nas procesións pero xigante, ten 29 m de altura. A base é de mármore e soporta catro retorcidas columnas salomónicas, helicoidales de bronce, inspiradas nas da antiga San Pedro paleocristiá, que á súa vez evocaban o templo de Salomón. O dosel, que foi deseñado por Borromini, está formado por catro xigantescas volutas. Rematan o globo terráqueo e a cruz, símbolos do triunfo de Cristo.

O seu carácter transparente e o seu dinamismo, xunto  coa cor escura e dourada do bronce crea un atractivo contraste co branco dos piares que sosteñen a cúpula.

Fachada de San Pedro do Vaticano

ARQUITECTO: Carlo Maderno
CRONOLOXÍA: 1607-1612
ESTILO: Barroco
LOCALIZACIÓN: Cidade do Vaticano, Roma

A comezos do século XVII, Carlo Maderno refixo a planta de cruz grega nunha planta de cruz latina, duplicando así a capacidade do templo, e construíu a nova fachada.

No exterior, a nave engadida á nova planta de cruz latina, distorsionou a visión da grandiosa cúpula. Maderno fixo unha fachada horizontal, nos extremos estaban previstos dous campanarios que enmarcarían a cúpula, pero ao non realizarse desequilibraron un pouco o conxunto. Utilizou unha orde xigante de pilastras e semicolumnas corintias que miden dous pisos; seguidamente un entaboamento e un ático coronado por unha balaustrada. O eixe central da fachada lixeiramente avanzado está coronado por un pequeno frontón.

Maderno con esta fachada cumpriu as espectativas da Contrarreforma; posue un papel propagandístico que nos remite á magnificencia da Igrexa.

Praza do Vaticano

NOME: Columnata da praza de San Pedro do Vaticano
ARQUITECTO: Gian Lorenzo Bernini
CRONOLOXÍA: 1656-1667
LOCALIZACIÓN: Cidade do Vaticano, en Roma
ESTILO: Barroco











exterior

O deseño de Bernini salvou as esixencias que tiña a basílica de San Pedro, que era o máximo símbolo do cristianismo. A praza debería acoller a un gran número de peregrinos e permitir desde calquera punto da praza ter unha perfecta visión do Papa, durante a bendición do urbi et orbi; converter en punto central o obelisco que o Papa Sixto V situara en liña coa fachada, salvar os desniveis do terreo e con todo debería ter un significado especial pois era a sede da igrexa universal.

Bernini fixo unha primeira praza con dous brazos rectos e lixeiramente converxentes que se abren nunha gran praza elíptica; así permitiría a todos os fieis ver ao papa desde calquera punto da praza. O desnivel do terreo foi salvado pola sucesión de terrazas. A forma dos dous brazos circulares simboliza a dous brazos abertos como acollida de toda a igrexa.

Cada un dos dous brazos ovalados contén catro filas de columnas e piares dóricos que forman tres rúas e sosteñen un entaboamento xónico pouco ortodoxo.
Por encima da columnata unha balaustrada que ten 140 estatuas de santos e mártires da igrexa.






Bernini xoga aquí nesta monumental praza cunha serie de recursos ópticos conseguindo así acentuar a altura da fachada e converter así a cúpula de Miguel Anxo na cabeza da cristiandade, que era o que se pretendía; é decir no eixe visual dominante. A escasa altura da columnata e a solidez das columnas dóricas realzan a verticalidade da fachada.

A adoración dos pastores

TÍTULO: a adoración dos pastores
AUTOR: O Greco
CRONOLOXÍA: 1612-1614
ESTILO: manierismo
TÉCNICA: óleo sobre lenzo
LOCALIZACIÓN: Museo del Prado

Este cadro é a súa obra mestra dentro da súa última etapa. A figura do neno, convértese nun gran foco de luz que define o resto das personaxes: a Virxe, San Xosé, os pastores e unha gloria anxélica que reza Gloria in excelsis... As alongadas figuras adquiren relevo por medio dos contraluces resultantes do contraste entre a escuridade do plano do fondo e as cores de traxes e carnes, que revelan a intensidade que o Greco imprimiu en esta obra.

O enterro do Conde de Orgaz

TÍTULO: O enterro do conde de Orgaz

AUTOR: O Greco

CRONOLOXÍA: 1586-1588

ESTILO: renacemento

TÉCNICA: óleo sobre lenzo

LOCALIZACIÓN: Igrexa de San Tomé, Toledo

Representación dunha lenda do século XIV, que narra como Santo Estevo e Santo Agostiño baixaron do ceo para enterrar a Gonzalo Ruiz de Toledo.

elementos plásticos

O Greco lle concedía unha especial importancia ao aspecto cromático, na parte baixa do cadro posue a tela unha gama cálida, de clara influencia veneciana en contraste coa parte alta que é fría e da sensación de augada. Isto o fixo para reforzar a división do terreal e o celestial, o amarelo dos dous santos e o vermello da túnica da Virxe e as cruces de Santiago reforzan o dramatismo da escena. As figuras da metade terrestre son realistas, con todo detalle en contraposición das figuras celestes máis estilizadas. O mesmo podemos decir da pincelada delicada e minuciosa na parte baixa do cadro fronte á pincelada espontanea e enérxica da parte celestial.

composición 

O Greco dividiu o cadro en dúas parte ben diferenciadas; a parte baixa ou terreal, onde se representa o enterro e a superior ou parte celeste. Na de abaixo predomina a disposición horizontal das personaxes, e na outra hai unha consciente verticalidade. En ambas as dúas parte non existe un so espacio vacío.

Santo Agostiño é un rapaz e Santo Estevo sostén ao conde. Detrás un compacto friso de cabezas e personaxes de Toledo, entre os cales, o franciscano con hábito gris e o crego que oficia a cerimonia están de corpo enteiro. O neno, suponse, o fillo do pintor, nos está a indicar o acontecemento.

Un anxo no centro da composición que leva a alma do defunto actúa de enlace entre ambas partes e é ademais o vértice dunha forma romboidal formada polas figuras de Cristo, a Virxe e San Xoán Bautista. Ao lado da Virxe, está San Pedro, facilmente identificable polas chaves que porta.

O martirio de San Mauricio

TÍTULO: Martirio de San Mauricio
AUTOR: Domenikos Theotokopoulos, El Greco
CRONOLOXÍA: 1580-1582
ESTILO: renacemento
TÉCNICA: Óleo sobre lenzo
LOCALIZACIÓN: El Escorial, Madrid

Cadro de grandes dimensións encargado por Felipe II ao Greco en 1580. Representa o martirio de San Mauricio, cuxas reliquias se conservaban no Escorial. O tema é contrarreformista e o pintor inspirouse na Leyenda Áurea de Jacobo de la Vorágine. A lenda está narrada según a cal se lle deu morte en Agaune a San Mauricio e aos seus lexionarios por orde do emperador Diocleciano, por non querer facer sacrificios aos deuses pagáns.

A pintura representa diversos momentos da lenda; á dereita, a aceptación do martirio do santo e os seus seguidores, decididos a corroborar a súa fe contra os soldados romanos. Abaixo á esquerda, están a decapitar aos mártires e ao fondo unhas figuras espectrales, unha delas atravesada por un raio de luz, está ascendendo aos ceos. Arriba, a glorificación entre nubes de luz e anxos con palmas e as coroas do martirio. Detrás do primeiro grupo están os retratos do pintor e o de Felipe II con armadura. A escena que o Greco lle deu un tratamento moi moderno non gustou demasiado a Felipe II.

San Lourenzo do Escorial

NOME: San Lourenzo do Escorial
ARQUITECTOS: Juan Bautista de Toledo e Juan de Herrera
CRONOLOXÍA: 1563-1584
LOCALIZACIÓN: El Escorial, Madrid
ESTILO: Renacentismo manierista

Juan Bautista de Toledo colaborou con Miguel Ángel na basílica de San Pedro do Vaticano. Felipe II involucrouse no proxecto de San Lourenzo do Escorial e tomou decisións que non eran compartidas polos seus arquitectos.

exterior

O exterior como se pode observar é sólido, hermético con miles de fiestras de forma cadrada sen molduras nin cornixas que se suceden pola fachada de granito con catro torres en cada un dos extremos.

As cubertas son de lousa negra rematadas con bolas e chapiteis que rematan en forma piramidal propia da arquitectura dos Austrias. Na fachada principal rompe coa austeridade, adiantando lixeiramente un corpo formado por un dobre andar de columnas dóricas xigantes rematado nun frontón.

planta

A planta está caracterizada pola unidade e a simetría, de estructura cuadrangular está dividido por unha reticula semellando a unha grella.

Dividido en dúas partes claramente delimitadas un eixe central que parte da fachada principal e prolóngase ata o patio dos Reis.



Patio dos Reis



                                   

A ambos lados deste eixe, ao norte: o palacio público para a corte e as dependencias do seminario e do colexio universitario, ao sur, o espléndido claustro dos Evanxelistas e o convento.

claustro dos Evanxelistas






A simetría está presente en todo o conxunto arquitectónico, o convento, por exemplo segue un esquema típico cruciforme con catro claustros chamados Patios Chicos.

interior

A igrexa, é o punto neurálxico de todo o conxunto. Está inspirada na primeira basílica de San Pedro do Vaticano e posue planta de cruz grega con cúpula que sobresae de todo o conxunto. A ábsida é cadrada e está unida as dependencias privadas de Felipe II.

A fachada é dórica con seis semicolumnas de orde xigante que se corresponden no andar superior cos soportes-pedestais das seis esculturas dos reis de Israel -patio dos reis-. Todo isto está rematado cun frontón roto por un gran van.

O claustro dos Evanxelistas é unha doble galería con columnas adosadas clásicas, inspirado nos patios romanos. O xardín e o seu trazado simboliza o Edén e no centro a fonte dos Evanxelistas.